Wprowadzenie i ramy prawne

Wino w świetle prawa

Wino jest jednym z kilku towarów rolnych, które były ściśle regulowane od czasów starożytnych. Przyczyną tego jest wysoka pracochłonność produkcji, która zawsze znajdowała odzwierciedlenie w cenie wina. Z tego powodu, wino było podrabiane od czasów starożytnych. A ponieważ władca chciał utrzymać porządek w swoim kraju, aby nie stracić dochodów, zaczęły powstawać przepisy dotyczące wina.

Pierwszym z nich były tzw. prawa górskie. Służyły one zagwarantowaniu praw króla, pana feudalnego, właściciela winnicy, pracownika winnicy i konsumenta wina. Przykładowo, prawa górskie służyły również do zapewnienia sprawiedliwej kary dla złodzieja - np. grzywny, obcięcia palca lub ręki, a nawet gardła, w zależności od stopnia przewinienia. W tym celu dla wszystkich gmin winiarskich na Morawach zostały powołane specjalne sądy górskie oraz Najwyższy Sąd Górski.

W tym samym czasie istniał szereg dekretów królewskich. W 1325 r. król czeski Jan Luksemburski zarządził, że od żniw do Wielkanocy w Brnie mogą być zbierane tylko wina mieszczan brneńskich. W 1358 r. jego syn Karol IV nakazał założenie winnic w pobliżu miast królewskich, w tym Pragi, na wszystkich południowych stokach. Każdy właściciel tych działek miał rozpocząć nasadzenia w ciągu 14 dni. Jeśli tego nie uczynił, ziemia była wydzierżawiana temu, kto chciał zasadzić winnicę. Ci, którzy zasadzili winnicę byli zwolnieni z podatków przez 12 lat, a w 13 roku oddawali właścicielowi ziemskiemu 1/10 zbiorów, a królowi 30 litrów wina z każdej winnicy. Po odkryciu ilości importowanego wina, Karol IV zakazał nalewania importowanych win w 1370 roku między żniwami a 24 kwietnia każdego roku. W 1497 roku król Władysław II wydał dekret o obowiązkowej rejestracji wszystkich winnic według poszczególnych gór winnych i jednocześnie nakazał kontrolę sensoryczną jakości wina sprzedawanego w Pradze. Od 1526 r. zabronione było mieszanie win praskich z winami importowanymi. W XVI wieku w Pradze było jeszcze około 700 hektarów winnic. Winiarstwo było jednym z najbardziej dochodowych zawodów w Pradze.

Cesarz Rudolf II odkrył oszustwa podatkowe związane ze sprzedażą winnic i wina i w 1590 roku nakazał konfiskatę czeskiego wina zalewanego winem z importu. Cesarz Józef II zakończył w 1784 roku obowiązywanie indywidualnych praw górniczych na Morawach, wydając ujednolicone "Ogólne rozporządzenie winiarskie dla Margrabstwa Morawskiego".

Pierwszą ustawą winiarską dla ówczesnych ziem Korony Czeskiej była ustawa austriacka z 1907 roku, natomiast na Słowacji obowiązywała pierwsza ustawa węgierska z 1908 roku. Ustawy te przetrwały w niewielkich wariantach przez cały okres istnienia Republiki Czechosłowackiej, co oznacza, że inne przepisy obowiązywały w Czechach i na Morawach, a nieco inne na Słowacji i Rusi Podkarpackiej. Dopiero po 1948 r. nastąpiły istotne zmiany. Pierwotna ustawa winiarska została w ograniczonym zakresie przekształcona w Czechosłowacką Normę Państwową (CSN 56 7741), przepis techniczny o znacznie niższym poziomie prawnym. Miało to oczywiście wpływ na jakość win produkowanych w kolejnych latach.

Dopiero w 1995 roku powstała pierwsza nowoczesna ustawa winiarska, a w 2004 roku druga, w związku z przystąpieniem Republiki Czeskiej do UE. Przepisy unijne są nadrzędne w stosunku do przepisów krajowych, które muszą być przestrzegane.

Hierarchia w zakresie przepisów dotyczących wina

jest następująca:

Rozporządzenie Rady (UE) - stosowane automatycznie we wszystkich państwach członkowskich
Rozporządzenie Komisji (UE) - stosowane automatycznie we wszystkich państwach członkowskich
Dyrektywy (UE) - państwa członkowskie muszą je włączyć do ustawodawstwa krajowego
Ustawa o winie Republiki Czeskiej
Rozporządzenie Rządu Republiki Czeskiej
Dekrety Ministerstwa Rolnictwa (MoA)

W ujęciu historycznym europejskie prawo dotyczące wina rozwijało się zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG/UE) w następujący sposób:

1962 pierwsze rozporządzenie (2 strony tekstu)
Rozporządzenie uzupełniające z 1970 r. (19 stron)
1979 wydanie 2 rozporządzeń, jednego dla wina stołowego i jednego dla wina gatunkowego (łącznie 56 stron)
1987 dwa rozporządzenia (w sumie 68 stron)
1999 tabela i wino gatunkowe w jednym rozporządzeniu (84 strony)
2007 r. dla całego rolnictwa, wino stołowe zniesione, istnieje tylko "wino" oraz wino PGI (Chronione Oznaczenie Geograficzne) i wino PDO (Chroniona Nazwa Pochodzenia) - 204 artykuły podzielone na mniejsze części.

Obecne prawodawstwo dotyczące wina

Przepisy krajowe

Ustawa nr 321/2004 Dz.U. o uprawie winorośli i produkcji wina
Rozporządzenie nr 88/2017 w sprawie wykonania ustawy nr 321/2004 Dz. U. (podstawowe rozporządzenie wykonawcze do ustawy o winie)
Dekret nr 80/2018 Dz. U. ustanawiający podregiony winiarskie, gminy i trasy winnic

Więcej informacji można znaleźć na specjalnej stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa: www.vinarskyzakon.cz

Przepisy europejskie:

Rozporządzenie Rady (WE) 1308/2013 (rozporządzenie podstawowe dla całego rolnictwa, tj. również dla sektora wina). Zastępuje ono poprzednie rozporządzenie nr 1234/2007.
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 606/2009 w sprawie praktyk enologicznych
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 607/2009 w sprawie etykietowania wina
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 436/2009 w sprawie rejestru winnic, deklaracji, dokumentów towarzyszących przewozowi wina oraz ksiąg rejestrowych
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 203/2012 w sprawie wina ekologicznego